QUÝ VỊ THẦY CÔ CỦA TÔI - bài của Thầy LÂM KHƯƠNG NHÀN gởi.

DẪN_________________________________________________________________

Hàng năm, đến ngày 20-11, ngày Nhà Giáo Việt Nam, như thông lệ, các học trò thường kéo nhau đến nhà Thầy Cô giáo của mình để thăm viếng và tỏ lòng biết ơn công lao giáo dưởng của quý Thầy Cô. Năm nay (2014), ngày Nhà giáo Việt Nam, tôi- LK Nhàn, cựu Thầy Giáo, phá lệ- ghé viếng thăm “ nhà” của các em cụ-học-trò của tôi đây. Tuổi cao, chân yếu, nên khởi hành sơm-sớm một chút  cho kịp chuyến hành trình dự định 4 nơi : ngôi nhà tri-thiên-mệnh,  túp lều khúc-nghêu-ngao, chung-một-mái-trường và tiện thể ghé qua thăm viếng ngôi nhà bé bé xinh xinh nhớ-để-yêu-thương.
Quà cáp thì chẳng có tiền mua, xin gửi các em món quà “ văn nghệ” nầy vậy: chuyện kể về quý vị Thẩy Cô của tôi…hồi nửa thế kỷ trước. Riêng phần quà cho túp-lều-nghêu-ngao có nhiều hơn một chút, đó là bài văn Cẩn-điếu Phan-ân-sư (Thầy Phan Văn Dật, thầy của tôi).



QUÝ VỊ THẦY CÔ CỦA TÔI

Đây Viện Hán Học, đây cửa Khổng sân Trình.
Ngàn dặm xa xôi anh em sĩ tử miền Nam chúng tôi hội tụ về đây tu chí lập thân. Mà chẳng sai chút nào đâu; nơi đây, chúng tôi được  các bậc hiền sĩ ( đúng nghĩa ), uyên thâm tinh túy cỗ học phương Đông thật hiếm hoi còn sót lại từ thời phong kiến khoa bảng. Các cụ Hàng Ngại, cụ La Bột, Cha Thích…áo dài khăn đóng uy nghi mỗi khi đứng lớp. Bút lông thịnh hành ngày nào thời khoa cử, mà chỉ còn thấy lởn-vỡn trong các câu lạc bộ thư pháp hay trong lăng miếu, đường phố những ngày Tến nhứt đầu năm…Thì nơi nầy, Viện Hán Học- thầy trò chúng tôi ngày ngày nắn nót, chăm chỉ từng đường nét , dấu chấm phá sao cho chữ thánh hiền, lời triết nhân  đan xen bộc bạch thật tròn vẹn ý nghĩa.
Sinh viên chúng tôi cũng được giồi trau kiến thức thật sâu về triết học, về lịch sử đông tây kim cỗ …mà cũng nắm bắt vững vàng ngoại ngữ Anh Pháp.

 

                         
                        *ảNH 01-Quý Thầy giảng dạy tại Viện Hán Học Huế. Ảnh chụp năm 1962

Viết đến đây, tôi chạnh lòng nhớ đến quý Thầy của tôi.
Từ khi gửi áo thư sinh lại trường ( Viện Hán Học), năm 1965 tôi về dạy học tại Phước Tuy ( Bà Rịa), rồi Vũng Tàu…đã 50 năm . Suốt thời gian ấy, trong cương vị người Thầy, quanh tôi là bằng hữu, là học trò. Thầy theo cái nghĩa “ tam-nhân-đồng-hành…” thì tất có nhiều rồi, còn thực sự thầy-dạy-học-tôi thì không có!.
Trong cái bộn bề lo toan cuộc sống của thời khi còn là trụ cột gia đình về kinh tế, thời gian và tâm trí nào còn đâu để  mong tìm về thăm thầy cũ.Bây giờ đây, đã thực sự được quẳng-gánh-lo-đi rồi, tôi ( và các bạn, các anh chị cũng vậy thôi ) mới nghe nhớ, nghe thương, nghe thiếu lắm, lỗi lắm phận làm trò của mình, đối với các vị thầy khả kính của đời ta.
Chưa bắt liên lạc được với các anh chị cựu sinh viên viện Hán Học Huế, mãi đến năm 2012 tôi mới dự được lần họp-bạn-đồng-môn đầu tiên tại Mỹ-Tho, do anh Ngô Văn Tiên K2 và Phạm Văn Minh K2 gửi thư mời. Rồi tiếp đó là ở nhà chị Sương K2 ( Bình Dương- 2013), Vũng Tàu (12-2013)…Từ đó đến nay, tôi biết được nhiều hơn, “thấy” được nhiều hơn về gia đình Viện Hán Học Huế chúng ta…trên trang blog vhp.Havu. Tin Thầy, tin bạn kẻ mất người còn, già đau bệnh yếu…thương-nhớ quá đi thôi. Cám ơn chị Hồng Phi (K2), tuổi cao mà chí thì còn cao hơn, lập ra trang blog Havu, coi như sân vườn nhà, anh chị em gia đình Hán Học chúng ta có nơi mà hội tụ, hàn huyên vung vít, dù kẻ chân trời người góc biển. Thầy cô chúng ta đó, thầy Võ Như Nguyện- tuổi tròn trăm mà complet veston hẳn hoi; cô vẫn sang trọng với chiếc áo dài truyền thống, đài-các quý phái như thuở nào cung cách của một mệnh phụ phu nhân. Bên trời Mỹ xa xôi lắm lắm, có mấy trò được cơ hội viếng thăm, dù có điều kiện về kinh tế, nhưng tuổi đã vào hàng bảy, hàng 8 hết rồi Thầy ơi, mong thầy hiểu cho tấm lòng của chúng con, những nhà giáo hậu duệ truyền nhân của Thầy. Chúng con kính lời thăm Thầy Cô ạ!.

           

   
                      * Ảnh 02-Thầy(+Cô) Võ Như Nguyện, năm 2000 tại Mỹ(thầy 85 tuổi).

Chuyện kể về Thầy, hồi ức nhắc về Thầy nhiều nhiều lắm. Các anh, các chị những khóa trên có bài viết chi tiết, cụ thể, rõ ràng về Thầy Võ Như Nguyện ngày xưa ở Viện Hán Học.
Thầy không chỉ là bậc tôn sư uyên bác khả kính, Thầy còn là vị Giám Đốc một thời, dốc tâm dốc sức gầy dựng và phát triển Viện, với ước vọng duy trì và phát uy tinh hoa cổ học, văn hóa Đông phương thâm thúy, nhân bản…mà nếp sống của mọi con người tốt( tự nhận hoặc được nhìn nhận ) trên trái đất nầy gần như tự cảm thụ và hành xử theo ( như một “ đạo” vậy mà ). Thầy còn như là người cha, thầy coi đám sinh viên như con cái trong nhà, thầy quan tâm thương mến, giúp đở thiết thực theo từng trường hợp: đứa cần cái ăn, đứa không chỗ ở…thầy đều biết và thu xếp hỗ trợ kịp thời. Thậm chí, đám sinh  viên miền Nam chúng tôi hàng mấy chục, Thầy nhớ tên gần hết và nhiều lần thầy kêu về nhà dùng buổi cơm chung với gia đình Thầy -“ …cho mấy con đỡ nhớ nhà…!”.Chúng con biết ơn Thầy nhiều lắm lắm Thầy ơi.

                          * Ảnh 03- Thầy Võ Như Nguyện năm 2013 tại Mỹ ( 99 tuổi ta )

                                     
Bài viết của bạn Nguyện Đăng Vận, cùng K4 với tôi, kể thật chi tiết về tất cả các thầy, các hồi ức trường lớp, bạn bè thật quá xá đủ rồi .Gần như ký ức của bạn Đăng Vận đã bao trùm toàn bộ nội dung, những vụ việc diễn ra không những với riêng tôi, mà với tất cả các bạn đồng lớp K4 chúng ta một thời rồi vậy ( xem tại blog vhp.havu ……… …).
Vài chi tiết trong bài viết đó, tôi tâm đắc quá nên mạn phép bạn Vận, tôi kể lại ra đây để cùng nhớ, Vận nhe. Một là hình ảnh Thầy Nguyện bệ vệ ở văn phòng giám đốc, khác hẳn Thầy-Nguyện-Ông-đồ mỗi khi có giờ, vào lớp dạy chúng ta môn tập viết bút lông. Hình ảnh thầy Nguyện thân thiện quá, xuống đến từng bàn, khom người, cầm tay chấp bút chỉ vẽ cho trò nầy trò nọ đường ngang, dấu chấm, đá móc…Thầy dạy chúng ta tập tễnh đồ-chữ-nho! Hiện nay ( 2014 ) Thầy Cô vẫn khỏe mạnh và đang định cư ở nước ngoài          ( Mỹ ). Hồi Tết năm 2013, tuổi đã 99 ( Thầy sinh năm 1915 ), Thầy vẫn còn gửi thư chúc Tết các môn sinh của Thầy…
Hai là Cô Trang, giáo sư Pháp văn. Bạn Vận dùng chữ “ nhiếc mắng-nặng-lời”…đúng quá đi thôi. Cô Trang  trẻ đẹp, sang trọng, thời trang rất model, đi dạy bằng ô tô riêng…và là giáo sư nữ duy nhất của viện Hán Học nữa. Những cái thật-riêng đó tạo nên một hình tượng cũng rất-riêng khó quên về cô Trang trong mỗi mỗi sinh viên viện Hán Học, chứ không riêng ở K4 chúng ta, phải vậy không Vận?. Phong Cách rất Tây, nhanh nhẫu từ đi đứng cho đến ngôn từ, nên chi các cụ đồ-già ( quý Thầy), các cụ đồ-non (các sinh viên) đều không quen-mắt, thấy gai-gai sao ấy. Trong số “ bị-nhột-mắt-nhất ”  chắc là bạn Vận mình, nên chi các “ từ” mà bạn dùng để hồi tưởng về Cô-giáo-của-mình có hơi “ bốc” quá không (… “ Cô coi chúng tôi như rơm rác…”), chứ theo tôi, phong cách Cô Trang mới và lạ lẫm quá nơi cửa-Khổng-sân-Trình ( Viện Hán Học ) vốn lề-mề-nho-nhã mà thôi, trong thâm tâm  “ đa-phần” đều nể phục lắm ( Cô Trang đỗ đạc bên Tây về mà ).
Cám ơn Vận nhắc nhớ cho tôi về các Thầy, về các môn học- dù còn dở dang, cũng đã tròn 3 năm giồi mài nơi ấy. Môn Hán Văn những đến 12 giờ một tuần ( học đọc, học viết,
văn thơ Trung Hoa kim cỗ…). Môn Việt Văn cũng những  6 giờ ( rất chuyên sâu văn học Việt Nam qua các thời đại). Môn Triết , môn Lịch sử, môn Địa lý ( cả đông-tây-kim-cổ)...
Mỗi mỗi Thầy trong hồi tưởng của tôi đều là các vị trí thức, học giả uyên thâm khả kính Dù là các thầy trẻ  như Thầy Nguyễn Văn Trọng, Thầy Nguyễn Văn Dương, Thầy Nguyễn Hữu Châu Phan…đúng là hình mẫu của bậc trí thức cao cấp đương thời. Các vị Thầy nầy luôn complet cravat , giày da bóng lộn…cùng chiếc cập-táp to dùng trĩu nặng một kho tàng tri thức bên trong, luôn sẵn sàng sẻ chia, truyền thụ cho bọn sinh viên chúng tôi. Nghe nói, các vị nầy đều là xuất thân từ các danh gia vọng tộc quyền quí của xứ kinh kỳ. Không nhờ ô-dù, mà chính tài năng học vị xuất sắc của các Thầy nên đã được điều về dạy các trường thuộc Viên Đại học Huế nầy đó.
Ấn tượng tiếp theo là Thầy Phan Văn Dật, dạy môn Việt Văn. Tôi ngưởng mộ Thầy từ dáng người thanh tú cao cao, từ những lời rao giảng truyền cảm và khối kiến thức văn chương chữ nghĩa của Thầy. Cái lịch lãm tế nhị, trau chuốt một cách thành thục tự nhiên của Thầy, ai có  một lần đối chứng ắt hẳn nhớ phục hoài thôi. Kho sách riêng của Thầy tại nhà còn nhiều và quý hơn thư viện quốc gia ở Huế thời đó ( thập niên 60). Nhiều công trình nghiên cứu, nhiều tác phẩm thi văn của thầy đã xuất bản, được nhiều người biết đến.
                       
     

     
                  *Ảnh 04-Thầy Phan Văn Dật và các nữ môn sinh Viện Hán Học Huế…1963.


Gió tung tà áo ghì không kịp,
Bẻn lẽn nhìn quanh mặt đỏ gay!
Đã có ghi bên trên rồi, nhưng tôi cố tình nhẩm đọc lại, vì đó là 2 câu thơ của Thầy, tôi tâm đắc nhất. Cái uyên thâm của thầy qua kho sách vở, cái thanh tú của Thầy qua vóc dáng  và tích cách lịch lãm, cái lãng mạn của Thầy …qua 2 câu thơ nầy vậy .
Thầy tôi thì nhiều vị lắm, vị nào cũng khả kính, khó quên. Nhưng nếu phải ngồi viết một bài văn với tựa đề Thầy-tôi, chắc tôi chọn ngay Thầy Phan Văn Dật!.( có thể cũng do thiên kiến,…vì nối tiếp Thầy, tôi cũng là Thầy-Giáo-Văn ).

Còn các vị Thầy dạy Hán văn, chúng tôi thường gọi là “Cụ”…Mà là Cụ đúng nghĩa vậy    ( ngoài Thầy Võ Như Nguyện). Các cụ Nguyễn Duy Bột, cụ Hà Ngai, cụ La Hoài, cụ Châu Văn Liệu…khi chúng tôi nhập môn Viện Hán Học Huế (1962) các cụ đều trên lục tuần, và các cụ lên lớp luôn áo áo dài khăn đóng…Đúng như  hình ảnh  cụ Đồ Vũ-Đình-Liên, mà chúng ta ai cũng biết qua bài mỗi-năm-hoa-đào-nở…
Và nói đến chữ Hán, các trường, nhất là đại học văn khoa, dù ở Huế hay Sài Gòn (trong giới Hướng Đạo nữa ), thập niên 60 của thế kỷ trước, giới sinh viên và giáo sư ai cũng biết đến tên gọi thân thương: Cha Thích. Cha là Linh Mục, nên chi cũng áo dài đen giống như các Cụ-Thầy của tôi vậy . Cha dạy môn Hán văn. Chữ Tàu cha viết đúng nghĩa rồng- bay-phượng-múa, uyển chuyện, lã lướt mà đẹp vô cùng. Cách dạy học của Cha cũng thật độc đáo. Học trò đều là sinh viên, có anh khóa 1 sinh năm 1930 kìa.    Nhưng tất tất, đã là
học trò của Cha thì phải là em bé, cùng Cha hát hò, cùng Cha vổ tay theo nhịp các bài hát thật hồn nhiên vui tươi như các em bé ở nhà trẻ, mẫu giáo vậy. Những bài hát thân quen, giản dị nào “…cái nhà, là nhà của ta…”,  “ …Xuân du phương thảo địa…”,  “…vui ca lên nào anh em ơi…”…luôn rộn vang, hả hê trong những buổi học cùng Cha.    

           

                   
                                  *Ảnh 05- Cha Thích và các sinh viên miền Nam…1963

 Với cha càng hồn nhiên, càng bình dị…là triết-lý-sống cao thâm nhất, kẻ phàm phu thường nhận thức sai lầm, khó thấu hiểu được.( gần giống như 9 điều …cho người già…của Chu Dung Cơ, cựu thủ tướng Trung Quốc).
Cho đến bây giờ, hàng năm kỷ niệm ngày mất của Cha được tổ chức khắp nơi, thường xuyên nhất là ở thành phố Hồ Chí Minh, do hầu hết các thế hệ học trò của Cha ở mọi vùng đất nước, ở nhiều đoàn thể, ở nhiều trường học ngày xưa, kéo nhau về tham dự, tưởng niệm vị Thầy thật tài hoa, độc đáo, ấn tượng nầy : Cha Thích.
…………………
Hôm nay, cận kề ngày NHÀ GIÁO VIỆT NAM, tôi – giờ cũng là vị cựu giáo già tuổi ngoại thất thập, ghi ra đây đôi dòng gọi là kính tưởng nhớ và lòng tri ân đến quý vị Thầy cô giáo ngày xưa của tôi, của hơn nửa thế kỷ trước…
                                           
                                                        Lâm Khương Nhàn,
                                         Cựu sinh viên K4 Viện Hán Học Huế,
                                      Cựu Giáo chức trường Trung học Vũng Tàu.
                                       Cựu giáo chức THBC Lý Thường Kiệt VT.